اعتیاد معضل بزرگی در جوامع امروزی است و اکنون کمتر کشوری است که با اعتیاد دست و پنجه نرم نکند. طبق نظر روانشناس خانواده درمان اعتیاد با سم زدایی و خدمات پزشکی و روان پزشکی آغاز می شد و با مداخلات مشاوره ای فردی ، خانوادگی، و گروهی ادامه پیدا می کند. چنین رویکردی به درمان نه فقط ترک اعتیاد مستلزم کار تیمی و خدمات بین رشته ای متخصصان حرفه ای پزشکی و غیر پزشکی است. عود رفتار های اعتیادی پدیده ای رایج اما غیر عادی است که جزیی از فرایند بهبودی تلقی می شود. بین سوء مصرف مواد و اعتیاد تفاوت وجود دارد . مصرف ماده ای که خلق و رفتار را تغییر می دهد لزوما سوء مصرف مواد تلقی نمی شود مگر آن که عملکرد مصرف کننده را به طرزی منفی تحت تاثیر قرار می دهد. مشکل فرد فقط موقعی اعتیاد تلقی می شود که نشانه های مرضی جسمی ترک یا تحمل نسبت به ماده مخدر وجود دارد. الکل از بین تمتم موادی که مشکلاتی در افراد به وجود می آورند رایج تر است. چنانچه مصرف الکل یا سایر مواد تغییر دهنده خلق اثرات نا مطلوبی روی زندگی فرد یا روی زندگی دیگران داشته باشد، مشکل به سوء مصرف مواد مربوط می شود.

مرحله پیش قصد:

این مرحله آغاز رفتار اعتیادی است. ویژگی بارز این مرحله این است که فرد گرفتار شدن به رفتار اعتیادی را در آیده نزدیک مثلا شش ماه آینده جدی تلقی نمی کند. این بی توجهی می تواند در نا آگاهی یا اطلاعات یا اعتقادات ریشه داشته باشد که توجه به رفتار اعتیاد آمیز یا تصمیم جدی برای عدم توسل به این رفتار را نادیده می گیرد..

مرحله قصد برای اعتیاد:

طبق نظر مشاور روانشناس افراد در این مرحله قصد از جنبه های مثبت و منفی رفتار اعتیادی استقبال می کنند و آن ها مستعد گوش دادن به تبلیغات و اطلاعات درباره رفتار اعتیادی و اندیشیدن درباره آن هستند. در این مرحله جمع آوری اطلاعات برای سبک سنگین کردن مزایا و معایب مبادرت به رفتار اعتیادی هستند نه تصمیم به حرکت به سمت مرحله عزم یا بازگشت به مرحله پیش قصد هستند. زمانی که مزایای رفتار اعتیادی افزایش می یابند افراد بیشتر وسوسه می شوند که به رفتار اعتیادی روی آورد. افزایش وسوسه برای احتمال رفتار اعتیادی با افزایش مزایای مبادرت به مصرف مواد خطر شروع مصرف یا تجربه آغازین را افزایش می دهد. 

مرحله عزم برای مصرف منظم مواد:

مشخصه مرحله آمادگی یا عزم برای شروع مصرف، تجربه و اغلب زمینه تدریجی اما عمدی این مرحله برای مصرف منظم است. خواه این الگوی مصرف تفننی باشد یا الگوی مصرف ملایم باشد، الگویی از مصرف است که بر عزم و آمادگی خط پایان کشیده و شروع مرحله عمل یا اقدام به اعتیاد را کلید می زند.این جمله که اگر چیزی خوب است، چطور می تواند بد باشد حرف اصلی کسانی است که وارد مرحله عزم شده اند. در عین حال اگر پیامدهای اندکی با رفتار اعتیادی همراه باشند یا اصلا پیامدی به همراه نداشته باشند. قبول تمام اظهار نظر های منفی والدین، برنامه های بهداشت مدرسه، و مراکز بسیار سخت خواهد بود. زمانی که تجربیات مثبت ارزش زفتار اعتیادی را بالا می برد عوامل حفاظتی نادیده گرفته می شوند  زمانی که فرد وارد این مرحله می شود عوامل خطر ساز و محافظتی در بافت زندگی در فرایند تغییر ظریف تر و سهم نا آشکار تری دارند. وقتی که فرد بتواند در تصمیم گیری به تعادل برسد خود را متعهد به مصرف مواد ببیند و شروع به تجربه مصرف مواد کند مشکلات متعددی در حیطه های مختلف عملکردی، بیشترین تاثیر خود را خواهند داشت.

مرحله اقدام عمل به رفتار اعتیادی:

وقتی فرد با نظم خاصی به رفتار اعتیادی مبادرت می ورزد و الگویی از مصرف را به وجود می آورد وارد مرحله اقدام به مصرف و یا سوء مصرف یا اعتیاد شده است. در این مرحله تعاملات مهمی میان رفتار، فیزیولوژی ، هیجان ها، شناخت مرتبط با رفتار اعتیادی روی می دهند. این تعاملات معین می کنند که آیا مرحله عمل شامل مصرف بدون مشکل و تحت اختیار است یا شامل الگوی مشکل ساز ، افراطی و ضعیف مصرف مواد است. تمایز بین مصرف ، سوء مصرف و وابستگی برای درک فرایند اعتیاد اهمیت زیادی دارد. 

عناصر رفتاری:

طبق نظر مشاور روانشناس کمیت و فراوانی به عنوان شاخصه هایی برای شدت و عمق اعتیاد استفاده می شوند. در واقع ایم کیفیت و فراوانی تعیین کننده ی میزان اعتیاد افراد است که توسط متخصصان شناسایی می شود.

ملاحظات شخصی:

باور ها و نگرش ها و انتظارات مرتبط با رفتار اعتیادی در اعتیاد فرد تاثیر دارند. در وتاقع باور های راجع به رفتار اعتیادی اغلب از همان ابتدا زندگی فرد شکل می گیرند و اغلب ناشی از اظهارات افراد مهم و اعمال کسانی است که در محیط اطراف او هستند. باور ها و انتظارات به عنوان عوامل خطر ساز و هم محافظتی در طی فرایند اکتساب اعتیاد عمل کنند. آن ها هم بر مبادرت به رفتار اعتیادی موثرند و هم از آن متاثر می شوند. 

اعتیاد مورد بسیار خطرناکی است که باید از سوی افراد متخصص در مراکز مشاوره درمان های لازم انجام شود و اطرافیان نیز در این مسیر به فرد کمک کنند. افزایش میزان فراوانی و کمیت آن می تواند بسیار خطرناک تر باشد. از همان دوران نوجوانی که دوران بحرانی هر فردی است باید اطلاعات و ـگاهی لازم به آن ها داده شود و ارتباط دوستانه با آن ها برقرار شود تا از بروز این اتفاق تلخ جلوگیری شود.