روانشناسان عوامل استرس زای درونی و بیرونی که رابطه ی زوجی را تحت تاثیر خود قرار می دهند را بررسی کرده اند . می توان گفت که عوامل استرس زا نیروهایی هستند که باعث ایجاد تعارض در رابطه می شوند و این عوامل تغییرات اقتصادی تا موضوعات گذشته زوجین را شامل می شود . کارتر و گلدریک این عوامل استرس زا را به سه دسته ی عمودی ، افقی و سطح دسته بندی کرده اند . این طبقه بندی از عوامل استرس زا چندین مزیت دارد . طبق نظر بهترین مشاور قبل ازدواج اول این که ، بعضی از استرس ها بهنجار هستند و از خواسته های اجتماعی و مراحل طبیعی زندگی نشئت می گیرند . و افراد برای رو به رو شدن با این استرس ها حمایت و آموزش دریافت می کنند . و دیگر این که فکر کردن درباره ی عوامل استرس زا به جای مشکلات به برون سازی مشکلاتی که زوج ها با آن ها مواجه اند منجر می شود . و باعث خواهد شد زوجین به جای سرزنش یکدیگر به شناسایی رفتار هایی بپردازند که مشکلات آن ها را با همکاری هم به بهترین شکل حل می کند . هنگامی که تنوع وسیعی از عوامل استرس زا در نظر گرفته می شود ، آن ها قادرند بیشترین فشار ها را بر رابطه ی زوجی وارد کنند .در ادامه به تعریف 3 دسته ی عمودی ، افقی و سطح می پردازیم .

عوامل استرس زای عمودی :

عوامل استرس زا ادراکات درونی شده است که زوج آن ها را از خانواده ی اصلی خود کسب کرده و به رابطه ی زوجی وارد کرده اند . اصطلاح عمودی این را نشان می دهد که تاثیر ها از شاخه های بالاتر و یا از نسل اولیه ی شجره ی خانواده وارد رابطه می شود . خاطرات ، الگو های رفتاری ، انتظارات ، آداب و رسوم ، اسرار خانوادگی و ارث های روانشناختی همگی به رابطه ی زوجی شکل می دهند و ممکن است که فرد از آن ها آگاه باشد یا نباشد . برای همه ی ما الگوی اولیه رابطه ، والدین هستند و حتی ممکن است ازدواج مشابه آن ها داشته باشیم و یا ممکن است که با خود عهد کنیم که هرگز مثل آن ها زندگی نکنیم .

عوامل استرس زای افقی :

تولد فرزند ، بزرگ شدن فرزندان ، ازدواج فرزندان و ترک آن ها که به طور طبیعی در فرایند تکامل رابطه ی زوجی اتفاق می افتد . و همچنین حوادث غیر قابل پیش بینی زندگی مانند مرگ ، تصادف و یا بیماری مزمن را در بر می گیرد . اگر که این رابطه ی زوجی به صورت یک خط تصور شود ، این عوامل استرس زا با شروع رابطه ی زوجی نمایان می شود و تا پایان رابطه چه با مرگ و یا طلاق ادامه پیدا می کند . حوادث قابل پیش بینی و غیر قابل پیش بینی نقاط بالا و پایین این خط زندگی هستند . مشاور خانواده خوب درباره ی این تغییرات تحولی به آن ها اطلاعات و شناخت می دهد و به سالم سازی واکنش های آن ها کمک می کند . 

عوامل استرس زای سیستم سطح :

طبق نظر مشاور روانشناس عالی عوامل استرس زای سیستم سطح تاثیرات اجتماعی ، فرهنگی ، سیاسی ، مذهبی و اقتصادی را شامل می شود . علاوه بر تاثیر خانواده گسترده ، این گروه از عوامل استرس زا ، فشار های برخاسته از تعهدات خانواده اصلی ، همکاران و دوستانی که زوج ها با آن ها در ارتباطند را در بر می گیرد . این عوامل استرس زا شامل اعضای خانواده گسترده و خویشاوندان ، مذهب ، عقاید سیاسی ، شغل ، اوقات فراغت ، دوستان ، ادامه تحصیل ، فرصت اقتصادی و یا فشار اجتماعی برای بچه دار شدن باشد .

یکی از عوامل استرس زای سیستم سطح بر زوج ها تغییراتی است که در دیدگاه نسبت به رابطه ی زوجی ایجاد شده است . می توان گفت که نهاد ازدواج نسبت به نسل های گذشته تغییرات زیادی پیدا کرده است و ازدواج سنتی را فرهنگ تعریف می کرد و نقش و وظایفشان تعیین می شد . نقش سنتی مردان نقش شوهری ، پدری ، نان آور بودن ، تصمیم گیرنده مالی و شروع کننده ی رابطه ی جنسی بود و نقش سنتی زنان نقش همسری ، مادری ، خانه داری ، بچه داری و منفعل جنسی بود . و به صورت محدود و بر اساس جنسیت تعیین می شد . اما امروزه انتظارات افزایش پیدا کرده و انتظارات اجتماعی تغییر پیدا کرده است احساس برابری و انتخاب ، عناصر اصلی ازدواج های امروزی هستند و به دلیل آزادی در انتخاب ، مفاهیم صمیمیت ، میل و عشق عناصر قدرتمند رابطه ی زوجی محسوب می شوند . این تغییرات ایجاد شده ، جنبش های زنان ، دیر بچه دار شدن ، فرصت های شغلی بر انتخاب افراد درباره ی زمان و چگونگی ازدواج تاثیر گذاشته است . بر اساس تغییراتی که به وجود آمده افراد برای انتخاب درست همسر و کنار آمدن با فشار ها و عوامل استرس زا نیازمند مشورت با مشاوران کلینیک روانشناسی خوب می باشد .