بر اساس مطالعات روانشناختی در حوزه ی رابطه ی والدین و نوجوان ، خانواده نقش اصلی را در زندگی نوجوانان ایفا می کند زیرا که نوجوانی دوره ی کاوش و انتخاب می باشد و فرایند تدریجی حرکت به سمت خود پنداره ی منسجم می باشد اگر بخواهیم دوره ی نوجوانی را توصیف کنیم می توانیم به عنوان فرایند پیشرفت بیان کنیم که مشخصه آن افزایش توانایی تسلط بر تکالیف تحصیلی حتی اگر پیچیده باشند ، چالش های بین فردی و هیجانی و در عین حال جست و جوی استعداد ها ، هویت های اجتماعی، و علایق جدید می باشد . طبق نظر دکتر روانشناس زمانی که از دوره ی کودکی قدم به دوره نوجوانی گذاشته می شود تغییرات زیادی را می توان مشاهده کرد که به آن ها اشاره می کنیم زیرا که آگاهی والدین از آن ها مهم می باشد . این تغییرات عبارت اند از : افزایش خطر پذیری ، کمتر شدن دلبستگی به والدین و تمایل به ارتباط با همسالان و همچنین افزایش رفتار جنسی.

چه زمانی می توان گفت که رفتار نوجوان نرمال است ؟

بر اساس تحقیقاتی که انجام شده اکثر نوجوانان یعنی حدود 75 درصد این دوره ی رشد را به صورت موفقیت آمیز در زمینه ی تغییرات جسمانی ، شناختی و هیجانی  سپری می کنند اما در 20 در صد نوجوانان انطباق ضعیف روانی ، بیزاری از خود ، اختلال سلوک ، سوءمصرف مواد ، اختلالات عاطفی و سایر اختلالات روانپزشکی مختل کننده بروز می کند . طبق نظر روانشناس نوجوان خوب در تهران زمانی که کودکان دارای مشکلات روانشناختی باشند و به آن ها توجه نشود به احتمال زیاد این مشکل به دوران نوجوانی نیز انتقال خواهد یافت و این عدم توجه در نهایت منجر به ایجاد اختلالات روانپزشکی خواهد شد . نوجوانانی که در خطر تعارض با مشکلات روانپزشکی هستند به احتمال زیادی با والدین خود و خانواده خود بیزاری نشان خواهند داد . هر چند 60 درصد نوجوانان  ممکن است دچار ناراحتی هایی می شوند اما عملکرد تحصیلی آن ها و ارتباط آن ها با همسالانشان مناسب است و از زندگی خود رضایت دارند .

مولفه های نوجوانی چیست ؟

همانطور که گفتیم انتقال از دوره کودکی به دوری نوجوانی با تغییراتی رو به رو هستند که آشنایی با این تغییرات برای والدین بسیار مناسب خواهد و به شیوه های موثری می توانند با فرزندان خود ارتباط داشته باشند و از بروز بسیاری از مشکلات بکاهند . مرکز مشاوره نوجوانان انتخاب نو مولفه های دوری نوجوانی  را شامل رشد جسمی و بلوغ شناختی و جامعه پذیری و رشد اخلاقی و عزت نفس می داند و در زیر به توضیح و معرفی هر کدام از این موارد می پردازیم .

رشد جسمی : بلوغ فرایندی است که در آن رسش جنسی و جسمی و نیز توانایی تولید مثل حاصل می شود . در بلوغ با افزایش سرعت رشد قد و وزن نوجوان رو به رو خواهیم شد برای مثال در دختران این فرایند در سنین 10 سالگی شروع می شود . در زمینه ی شروع و زمان بندی رشد بلوغ و مولفه های آن تنوع زیادی دیده می شود اما رشدبلوغ با ترتیب خاصی پیش می رود .

بلوغ شناختی :

بلوغ شناختی طیف وسیعی از قابلیت ها و توانایی ها را در بر می گیرد که آن ها را می توان در طبقه کلی کارکرد های اجرایی مغز قرار داد . این توانایی ها عبارت اند از گذار از تفکر عینی به سمت تفکر انتزاعی ، افزایش قدرت استنتاج منطقی در مسائل علمی ، رابطه با همسالان و موقعیت های اجتماعی ، توانایی های جدید برای خود نگری و خود گردانی و همچنین آگاهی نوجوان در مورد استعداد های هوشی ، هنری و ورزشی افزایش می یابد . هر چند سال ها طول می کشد تا فرد از این توانایی های خود به شکل استفاده کند . 

تغییر اصلی شناختی در این دوره ، تغییر تدریجی از تفکر عینی به سمت توانایی تفکر انتزاعی می باشد رسیدن به این نوع تفکر به صورت ناگهانی نیست و به یک باره روی نمی دهد بلکه فرایند تدریجی استنتاج منطقی و دستیابی به قابلیت تفکر آرمانی و فرضی مبتنی بر زندگی روزمره است . از دیگر تکالیف شناختی این دوران می توان به شناسایی و جذب شدن به سمت علایقی در زمینه رشته تحصیلی و تفکر در مورد آرمان های آینده است . آرمان ها و علایقی که با نقاط قوت شناختی نوجوان متناسب باشد و بر اساس مطالعات مشاوره روانشناسی نوجوان مرکز مشاوره روانشناسی  انطباق شناختی در نوجوان عمیقا تحت تاثیر روابط اجتماعی و ارتباط بین نوجوان و همسالان قرار دارد . 

جامعه پذیری : 

 آنچه که در دوران نوجوانی اهمیت دارد و باعث سلامت روانی نوجوان می شود مربوط به کسب پذیرش در روابط با همسالان می باشد به عبارتی ایجاد حس تعلق به گروه همسالان و هماهنگ شدن با این گروه ها از اهمیت ویژه برخوردار است .با شروع نوجوانی دوستی ها بیشتر حالت اختصاصی پیدا می کند و افراد راز های خود را بیشتر با یکی از دوستانشان در میان می گذارند تا اعضای خانواده و فرد پیش همسالان خود بیشتر احساس راحتی می کند و بیشتر وقت آزاد خود را با آن ها می گذراند . هر چقدر که بزرگتر می شوند ثبات دوستی و پختگی بیشتر می شود .

رشد اخلاقی :

طبق نظر مشاور نوجوان کلینیک روانشناسی اخلاق شامل ارزش ها و اعتقادات می باشد . نوجوانان مانند کودکان ، الگو های رفتاری خانواده و محیط آموزشی را بروز می دهند و نیز رفتار برخی از همسالان و بزرگسالان مورد تحسین خود را تقلید می کنند .

عزت نفس :

حس فرد از ارزشمندی خود عزت نفس نام دارد و اساس آن درک فرد از میزان موفقیت ها و دستاورد ها و همچنین تایید از طرف همسالان ، خانواده و مدرسه می باشد . دختران در حفظ عزت نفس نسبت به پسران مشکلات بیشتری دارند و تا بزرگسالی آن را پایین ارزیابی می کنند.