اختلال شخصیت مرزی (BPD) همچون سایه‌ای سنگین می‌تواند بر روابط خانوادگی، به‌ویژه بر همسران و فرزندان فرد مبتلا، تأثیری عمیق و پیچیده بگذارد. این اختلال روانی که با نوسانات شدید عاطفی، رفتارهای تکانشی و ترس از طرد شدن مشخص می‌شود، خانواده را در وضعیتی دائمی از بی‌ثباتی احساسی قرار می‌دهد. در این مقاله، با نگاهی ژرف‌تر به اثرات BPD بر خانواده، به ویژه کودکان و همسران، می‌پردازیم و ابعاد مختلف این تأثیر را واکاوی می‌کنیم.
اختلال شخصیت مرزی چیست؟
اختلال شخصیت مرزی یکی از پیچیده‌ترین اختلالات روانی است که مرز باریکی میان اضطراب، افسردگی و رفتارهای ضد اجتماعی دارد.از منظر روانشناس آنلاین افراد مبتلا به این اختلال معمولاً احساس پوچی شدید دارند، دچار نوسانات خلقی غیرقابل پیش‌بینی می‌شوند و روابط بسیار پرتنشی را تجربه می‌کنند.
ویژگی‌های اصلی اختلال شخصیت مرزی
- نوسانات شدید خلقی در بازه زمانی کوتاه
- ترس شدید از رها شدن یا طرد شدن
- رفتارهای تکانشی (مانند مصرف مواد، ولخرجی، پرخوری ناگهانی)
- خودزنی یا افکار خودکشی
- روابط ناپایدار و دوگانه با دیگران (دوست داشتن و سپس نفرت شدید)
روابط خانوادگی در سایه یک والد با BPD
زندگی با یکی از والدین مبتلا به اختلال شخصیت مرزی می‌تواند برای فرزندان و همسر، همچون زندگی بر روی طناب باریکی باشد؛ هر لحظه ممکن است با یک لغزش احساسی، آرامش نسبی به آشوب بدل شود.
همچون راه رفتن روی پوست تخم‌مرغ: زندگی با والد مبتلا به BPD
همسر و فرزندان اغلب در حال پیش‌بینی واکنش‌های احساسی غیرمنتظره هستند. گفت‌وگوهای ساده ممکن است به طوفانی از خشم و سرزنش بدل شوند. در چنین محیطی، اعضای خانواده دائماً در حالت آماده‌باش هستند، نه برای محافظت از خود، بلکه برای جلوگیری از انفجار احساسات والد.
تأثیر BPD بر فرزندان
کودکان بیش از هر کس دیگری از ناپایداری احساسی و روانی والد مبتلا آسیب می‌بینند.مراکز مشاوره تلفنی تاکید دارند کودکی که باید در فضایی امن رشد کند، ناگهان خود را در دنیایی پر از بی‌ثباتی، سردرگمی و ترس می‌یابد.
۱. شکل‌گیری هویت نامتعادل
در خانواده‌ای با والد مبتلا به BPD، مرزهای مشخص بین نقش‌ها وجود ندارد. کودک ممکن است بار عاطفی والد را به دوش بکشد، به‌جای اینکه مورد حمایت باشد، نقش والد را برای پدر یا مادر خود ایفا کند. این پدیده به‌نام “والدگری معکوس” شناخته می‌شود.
۲. اضطراب مزمن و ترس از طرد شدن
والدین مبتلا به BPD اغلب عشق خود را مشروط به رفتار فرزند می‌دانند. امروز کودک عزیز دل والد است، فردا ممکن است با نادیده گرفتن کوچک، مورد خشم و سرزنش شدید قرار گیرد. این نوسان باعث رشد اضطراب و احساس ناامنی دائمی در کودک می‌شود.
۳. بروز مشکلات رفتاری و تحصیلی
کودکی که دائماً با بی‌ثباتی روبه‌روست، تمرکز کافی برای یادگیری ندارد. بسیاری از این کودکان دچار مشکلات رفتاری در مدرسه می‌شوند، از جمله پرخاشگری، انزوا، و افت تحصیلی.
۴. اثرات بلندمدت در بزرگسالی
بسیاری از کودکانی که در کنار والدین مبتلا به BPD بزرگ می‌شوند، در بزرگسالی نیز الگوهای مخربی در روابط خود دارند. از جمله:
- وابستگی عاطفی شدید
- انتخاب همسران کنترل‌گر یا ناپایدار
- ترس از صمیمیت یا تعهد
تأثیر اختلال شخصیت مرزی بر همسران
زندگی با همسر مبتلا به BPD می‌تواند چون چرخیدن در گرداب هیجانات طاقت‌فرسا باشد. هر رابطه‌ای بالا و پایین دارد، اما رابطه با فرد BPD گویی همیشه در اوج بحران است.
۱. فرسودگی عاطفی و روانی
همسر فرد مبتلا به BPD اغلب باید نقش یک مشاور، یک والد، و یک قربانی را همزمان ایفا کند. این نقش‌های پیچیده باعث فرسودگی شدید روانی می‌شوند.
۲. احساس گناه مداوم
فرد مبتلا به BPD، به‌واسطه ترس از طرد شدن، ممکن است شریک زندگی خود را به احساس گناه وا دارد: «اگر من را دوست داشتی، این کار را نمی‌کردی.» این جملات کهن‌الگوی رابطه با فرد BPD هستند.
۳. طلاق عاطفی یا فیزیکی
بسیاری از همسران، در نهایت یا به طلاق فیزیکی تن می‌دهند یا در یک رابطه بدون عشق و صمیمیت، تنها به خاطر فرزندان باقی می‌مانند.
کودک و همسر در نقش ناجی؟
یکی از الگوهای رفتاری رایج در این خانواده‌ها، “سندرم ناجی” است. کودک یا همسر احساس می‌کند باید اختلال فرد را نجات دهد، او را درمان کند یا جلوی رفتارهای مخربش را بگیرد. اما واقعیت این است که بدون درمان حرفه‌ای، هیچ‌کس به تنهایی قادر به درمان BPD نیست.
تشخیص به‌موقع و مراجعه به روان‌درمانگر
تشخیص اختلال شخصیت مرزی معمولاً توسط روانپزشک یا روانشناس صورت می‌گیرد. در بسیاری از موارد، فرد مبتلا در ابتدا به دلیل مشکل در روابط، نه به‌دلیل تشخیص اختلال، به درمانگر مراجعه می‌کند.
درمان‌های رایج برای BPD
- درمان دیالکتیکی رفتاری (DBT): مؤثرترین درمان برای BPD که به مدیریت احساسات و کنترل تکانه‌ها کمک می‌کند.
- روان‌درمانی فردی و خانوادگی و روانشناس آنلاین: بهبود روابط از طریق یادگیری مهارت‌های ارتباطی
- دارو درمانی: برای کنترل علائم همراه مانند اضطراب یا افسردگی
حمایت از کودکان و همسران درگیر با والد BPD
حمایت روانی، مشاوره خانوادگی و مراکز مشاوره تلفنی برای همسران و فرزندان در این شرایط حیاتی است. آگاهی، نخستین قدم در مسیر رهایی از چرخه‌های آسیب‌زاست.
نکاتی برای حمایت از فرزندان
- برقراری روتین‌های منظم برای کاهش اضطراب
- تأکید بر مرزهای سالم در روابط
- آموزش مهارت‌های احساسی و اجتماعی
- استفاده از مشاوره کودک
نکاتی برای همسران
- شناخت نشانه‌های BPD و تفکیک آن از رفتارهای خود
- برقراری مرزهای احساسی
- مشاوره فردی یا زوج‌درمانی
- پرهیز از بازی‌های روانی و درگیری‌های فرسایشی
جمع‌بندی: رهایی از زنجیرهای پنهان
زندگی در کنار فردی با اختلال شخصیت مرزی مانند زندگی در شهری بدون نقشه است؛ خیابان‌ها می‌توانند هر لحظه تغییر جهت دهند. اما با آگاهی، درمان و حمایت حرفه‌ای، می‌توان راه‌هایی برای همزیستی سالم یا حتی بازسازی روابط یافت. مهم‌تر از همه، نباید فراموش کرد که فرزندان در این خانواده‌ها نیاز به صدای حمایت، درک و حضور امن دارند. در سایه درمان و دانش، می‌توان نوری بر تاریکی انداخت.
دیدگاه خود را بنویسید